آیه 31 سوره احزاب

وَ مَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَيْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً كَرِيماً (31)

وَ مَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَ‌: و هر كه مداومت كند بر طاعت، از شما كه ازواج پيغمبر هستيد، لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ‌: مر خدا و رسول او را، وَ تَعْمَلْ صالِحاً: و بجا آورد كار شايسته و پسنديده، نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَيْنِ‌: عطا فرمائيم مزد او را دو مرتبه، يعنى دو مثل ثواب غير او. يكى براى طاعت الهى و ديگر براى رضايت رسول سبحانى.

وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً كَرِيماً: و مهيا نمائيم براى او روزى با كرامت كه باقى و دائم است.

در مجمع، ابو حمزه ثمالى از زيد بن على عليه السّلام فرمود: انّى لارجو للمحسن منّا اجرين و اخاف على المسى‌ء منّا آن يضاعف له العذاب ضعفين كما وعد ازواج النّبىّ صلّى اللّه عليه و آله: بدرستى كه من اميد دارم از ما (سادات) دو اجر، و مى‌ترسم بر گناهكار از ما اينكه دو برابر شود عذاب چنانچه وعده داده‌

جلد 10 - صفحه 437

شده به زنان پيغمبر «1».

و نيز مروى است كه شخصى خدمت حضرت سجاد عليه السّلام عرض كرد:

بدرستى كه شما اهل بيتى هستيد آمرزيده شده، حضرت غضب نمود فرمود: ما سزاوارتريم از اينكه جارى شود در حق ما آنچه جارى ساخته خداى تعالى در زنان پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله‌ «2».

بيان: چون ائمه هدى معصوم از گناهان باشند، بنابراين كلام شخص ناظر به ذريه رسول يعنى سادات باشد، و فرمايش حضرت هم متوجه به سادات براى فهماندن عظمت مخالفت؛ چنانچه آخر حديث حضرت فرمود، انّا نرى لمحسننا ضعفين من الاجر و لمسيئنا ضعفين من العذاب. ثمّ قرء الايتين، يعنى ما مى‌بينيم براى نيكوكار ما را دو برابر از اجر، و براى گناهكار ما دو برابر از عذاب، پس قرائت فرمود دو آيه را «3».

نكته: از آيه «مرّتين» معلوم شود كه مراد به «ضعفين» دو مثل باشد و ضعف، مثل واحد است؛ نه آنكه ضعف دو مثل باشد چنانكه بعضى گفته‌اند.

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَياةَ الدُّنْيا وَ زِينَتَها فَتَعالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَّ سَراحاً جَمِيلاً «28» وَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْكُنَّ أَجْراً عَظِيماً «29» يا نِساءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَيْنِ وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً (30) وَ مَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَيْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً كَرِيماً (31)

ترجمه‌

اى پيغمبر بگو بزنانت اگر هستيد كه ميخواهيد زندگانى دنيا و پيرايه آنرا پس بيائيد بهره دهم شما را و رهاتان كنم رها كردنى خوب‌

و اگر هستيد كه ميخواهيد خدا و پيغمبرش و سراى بازپسين را پس همانا خدا آماده كرده براى نيكوكاران از شما پاداشى بزرگ‌

اى زنان پيغمبر كسيكه انجام دهد از شما

جلد 4 صفحه 318

كار زشت آشكارى را افزوده ميشود برايش عذاب دو چندان و باشد اين بر خدا آسان‌

و آنكه اطاعت كند از شما خدا و پيغمبرش را و بكند كار شايسته ميدهيم باو مزدش را دو بار و آماده كرده‌ايم برايش روزى نيكوئى.

تفسير

خلاصه مستفاد از روايات متعدّده وارده در شأن نزول اين آيات آن استكه بعد از غزوه خيبر كه غنائم بسيارى از آن نصيب مسلمانان شد و حظّ وافرى به پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم رسيد زنان آنحضرت كه آنروز نه نفر نامبرده‌اند عايشه و حفصه و ام حبيبه و سوده و صفّيه و ام سلمه و زينب و ميمونه و جويريه توقعات زائد از مقدار لازم در مخارجشان از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم پيدا كردند و بعضى از آنها گفتند پيغمبر تصوّر ميكند كه اگر ما را رها كند همسرى از اقوام ما براى ما پيدا نميشود و زينب يا حفصه جسارت زيادترى هم نمودند و خداوند گفتار آنها را براى پيغمبر خود نپسنديد و بيست و نه روز حضرت از آنها كناره گيرى كرد و در اين مدت باو وحى نرسيد تا اين آيات نازل شد كه دلالت بر تخيير آنها دارد و اوّل ام سلمه اختيار نمود بودن با پيغمبر را و بعد از او سايرين هم اختيار كردند و اگر اختيار مينمودند جدائى را جدا ميشدند بهمان اختيار يا طلاق ميداد پيغمبر آنها را و مفاد آيات آنستكه اى پيغمبر بگو بزنانت اگر ميخواهيد وسعت و عيش و نوش و آرايش و پيرايش و زيور و زينت اين جهان و زندگانى موقت محدود آنرا بيائيد من شما را بهره‌مند نمايم بمال دنيا و رها كنم شما را بخوبى و خوشى و اگر ميخواهيد خوشنودى خدا و جوار پر افتخار پيغمبرش را و طالب سراى جاويد و نعمتهاى بى‌منتهاى آخرتيد خداوند براى خوبان شما اجر بزرگى آماده فرموده كه دنيا و ما فيها در برابر آن كوچك و حقير و ناچيز است اى زنان پيغمبر كسيكه از شما مرتكب كار زشت و گناه آشكارى شود مانند زينب يا حفصه كه جسارت به پيغمبر خدا نمود يا عايشه كه خروج بر امام زمانش كرد خداوند دو چندان زنان معمولى او را عذاب خواهد فرمود چون گناه از او قبيح‌تر و حجّت بر او تمام‌تر است و اينكه خدا زن پيغمبرش را دو برابر عذاب كند براى خدا آسان است چون باحترام پيغمبر اين عذاب را فرموده و كسيكه ادامه دهد در اطاعت و تحصيل رضايت و خوشنودى خدا و پيغمبرش و

جلد 4 صفحه 319

با كمال عفّت و پاكدامنى و پاكى از خيانت و گناه با او گذران نمايد مانند امّ سلمه رحمة اللّه عليها خداوند اجر او را هم دو چندان معمولى فرمايد و چون مقامش رفيع تر و احترامش بيشتر است و خوشنودى خدا و پيغمبر او را فراهم نموده اجرش بيشتر است چنانچه عذابش بيشتر بود و علاوه بر آن آماده فرمايد براى او در بهشت روزى خوب و مرغوب مطلوبيكه كمى و ناگوارى و تمامى نداشته باشد و يضعّف بتشديد عين و بنون و نصب عذاب و من تأت و تقنت هر دو بتاء و يعمل بياء نيز قرائت شده است‌

وَ مَن‌ يَقنُت‌ مِنكُن‌َّ لِلّه‌ِ وَ رَسُولِه‌ِ وَ تَعمَل‌ صالِحاً نُؤتِها أَجرَها مَرَّتَين‌ِ وَ أَعتَدنا لَها رِزقاً كَرِيماً (31)

و كسي‌ ‌که‌ اطاعت‌ كند ‌از‌ ‌شما‌ و مواظب‌ وظائف‌ ‌خود‌ ‌باشد‌ و مداومت‌ ‌بر‌ اعمال‌ صالحه‌ ‌که‌ معناي‌ قنوت‌ ‌است‌ اجر ‌او‌ ‌را‌ ميدهيم‌ دو برابر و ‌براي‌ ‌او‌ مهيا كرده‌ايم‌ روزي‌ بسيار ‌با‌ شرافت‌ و احترام‌ ‌را‌.

وَ مَن‌ يَقنُت‌ قنوت‌ ‌در‌ نماز ‌در‌ ركعت‌ دويم‌ مشتمل‌ ‌بر‌ ذكر و دعاء ‌است‌ و ‌در‌ اينجا مداومت‌ ‌بر‌ طاعت‌ ‌است‌ و ‌در‌ آيات‌ شريفه‌ بسيار داريم‌ باين‌ معني‌ ‌در‌ حق‌ مريم‌ ميفرمايد:

وَ كانَت‌ مِن‌َ القانِتِين‌َ و ميفرمايد يا مَريَم‌ُ اقنُتِي‌ لِرَبِّك‌ِ و ميفرمايد أَمَّن‌ هُوَ قانِت‌ٌ آناءَ اللَّيل‌ِ و ‌غير‌ اينها و ميآيد ‌در‌ چند آيه ‌بعد‌.

مِنكُن‌َّ لِلّه‌ِ وَ رَسُولِه‌ِ ‌که‌ مداومت‌ ‌بر‌ اطاعت‌ ‌خدا‌ و ‌رسول‌ داشته‌ باشيد.

وَ تَعمَل‌ صالِحاً افعالش‌ تمام‌ صالح‌ ‌باشد‌ مثل‌ ام‌ السلمه‌.

نُؤتِها أَجرَها مَرَّتَين‌ِ يكي‌ ‌براي‌ خدمت‌ ‌به‌ پيغمبر و صديقه‌ و اهل‌ بيت‌ و ديگر ‌براي‌ خوبي‌ ‌خود‌.

وَ أَعتَدنا لَها رِزقاً كَرِيماً تمام‌ روزي‌ دارند لكن‌ رزق‌ كريم‌ ‌با‌ عزت‌ و احترام‌ بدون‌ زحمت‌ و مرارت‌ ‌در‌ بهشت‌ ‌است‌.

]

(آیه 31)- اما در نقطه مقابل نیز «و هر کس از شما در برابر خدا و پیامبر صلّی اللّه علیه و آله خضوع و اطاعت کند و عمل صالحی به جا آورد پاداش او را دو چندان خواهیم داد، و روزی پرارزشی را برای او فراهم ساخته‌ایم» (وَ مَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَیْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَرِیماً).